SPECIAALBIER VS. CRAFT BEER

Bier, speciaalbier en craft beer. De eerste twee zijn voor vrijwel iedereen bekend, de derde wellicht wat minder, maar wat betekenen ze precies? Bier is natuurlijk de verzamelnaam voor alle soorten, in de volksmond wordt het vaak wel wat anders gebruikt. Wanneer iemand aan de bar van een willekeurige kroeg vraagt om een bier, is de reactie maar héél zeldzaam: “wat voor bier zou u willen?”. Nee, als je in de kroeg vraagt om bier, dan krijg je een pils.

Dat laat wel meteen zien wat de tweede verzamelnaam dan precies is, speciaalbier. Eigenlijk is speciaalbier iedere biersoort, zolang het maar geen pils is (uitzonderingen daargelaten). Tegenwoordig wordt hier echter ook vaak iets anders mee bedoeld. Als je het pakweg 15 jaar geleden over speciaalbier had, dan was de kans groot dat je een Belgisch blond of Duitse weizen bedoelde. Van een Triple Dry Hopped Double New England Indian Pale Ale had nog niemand gehoord, een blond bier als een La Chouffe was al meer dan genoeg uitdaging.

Dan zijn we dus ook aangekomen bij de derde groep, de craft beers. Craft beers zijn in wezen bieren van onafhankelijke brouwerijen, met authentieke ingrediënten, dus geen maïs of rijst waar kosten mee gereduceerd kunnen worden. De craftbrouwer moet eerlijk zijn over zijn product. Met die eerlijkheid worden de ingrediënten, de afkomst en de brouwlocatie bedoeld. Verder mag er ook niet meer dan één miljoen hectoliter per jaar gebrouwen worden. 

Toch zul je niet iedere brouwerij gaan onderzoeken op deze 4 punten. Daarbij is het ook nog eens zo dat een brouwerij zelf mag zeggen of het een Craft Brewery is of niet. De 4 eerder genoemde punten zijn door CRAFT samengesteld. Dat zijn dan ook de criteria om lid te kunnen worden bij die branchevereniging. Persoonlijk heb ik dan ook een ander idee over het verschil tussen speciaalbier en craft beer.

Zelf maak ik onderscheid tussen speciaalbier en craft beer wanneer ik naar bierstijlen of brouwerijen kijk. Onder speciaalbieren schaar ik vooral de bieren die ik koppel aan met name landen België en Duitsland. Dat zijn dan de blonde bieren, dubbels, tripels, quadrupels, wit en weizen. Echt de traditionele stijlen dus, uit landen met een echte biercultuur. In Nederland is er van oudsher geen biercultuur wat speciaalbier betreft. Brouwerijen kunnen hier dan ook in alle vrijheid experimenteren met hun brouwsels.

De bekendste Nederlandse brouwerijen, in binnen- en buitenland, hebben die goede naam (meestal) niet gekregen door hun Blond of Dubbel bieren, daarnaast bestaan ze vaak pas een paar jaar. Bij die nieuwere Nederlandse brouwerijen worden IPA’s, Stouts, Barley Wines en Barrel Aged bieren gebrouwen. Met ingrediënten zoals Tonkabonen en citroengras, met speciale hopsoorten die bevroren aan het brouwsel worden toegevoegd. 

Die nieuwe stijlen, met nieuwe technieken zie ik als craft beer. Ook als er een keer een traditionele stijl wordt gebrouwen is dat vaak met een twist. Zo kan er bijvoorbeeld een zuur bier gebrouwen worden in Nederland. Maar meestal gaat het dan om een kettle of een pastry sour. Er zijn een paar brouwerijen in Nederland te vinden die wilde vergisting gebruiken, maar die zijn op één hand te tellen.

Wanneer een nieuwere Nederlandse brouwerij een bock of een andere wat traditionelere stijl maakt, wordt er vaak nog een moderne twist aan gegeven. Zo wordt er behoorlijk wat op vaten gelegd om zo weer de invloed van een ander bier in dat bier te krijgen, of wordt er bijvoorbeeld voor gekozen om het te eisbocken om zo weer een andere impuls aan het bier te geven.

Als je tegenwoordig dan ziet dat de bekendste bierapp Untappd inmiddels al 244 (!) verschillende stijlen onderscheidt, dan zie je dat er wel iets is veranderd. Tussen alle stijlen kunnen er dan wel weer subtiele verschillen zitten. Zo vervaagt de grens tussen stevige Porters en Stouts behoorlijk. Waar een Stout is ontstaan als een soort zwaardere variant van de Porter, is een Porter van 9 à 10 procent tegenwoordig eerder regel dan uitzondering geworden. Een ander ding is bijvoorbeeld een IPA, waar je nog steeds geregeld van de (pardon my French) wat oudere bierdrinker hoort dat ze IPA’s, vaak uitgesproken als iepaa, niet lekker vinden. IPA wordt op Untappd onderverdeeld in 23 verschillende stijlen, en dan heb ik de Pale Ale nog niet meegeteld, die vaak ook behoorlijk wat overeenkomsten hebben. 

De meeste mensen die zeggen dat die nieuwe, moderne stijlen niet aan ze besteed zijn, zijn over het algemeen speciaalbier liefhebbers. Zij kiezen voor bieren die hier in Nederland beter verkrijgbaar waren toen ze begonnen met bier drinken. Want craft beer bestaat eigenlijk al behoorlijk lang. De beweging is namelijk begonnen tijdens de ‘prohibition’ in Amerika in de jaren ‘20/’30. Veel mensen brouwden toen in kleine schaal in huis al eigen bieren en na de drooglegging is dat alleen maar gegroeid. Op dat moment waren er namelijk nog maar 3 brouwerijen in Amerika, die allemaal een vrijwel identiek bier brouwden. Voor smaak moest je dus zelf iets maken. In de jaren ‘70 is het explosief gegroeid en toen werden er al met name stouts en IPA’s gemaakt.

In Nederland is het wat later op gang gekomen. Hier zijn de grote brouwerijen namelijk jarenlang bepalend geweest voor het bierlandschap en dan met name met hun pilsners. Later maakte La Trappe naam als eerste trappistenbrouwer in Nederland met hun klassieke bieren en ook Hertog Jan is bekend geworden met hun Grand Prestige. Ongeveer 10 jaar geleden veranderde dat grotendeels.

Kleine brouwerijen werden 10 jaar geleden steeds belangrijker op de biermarkt. steeds bepalender voor de biermarkt. En dan met allerlei andere stijlen dan pils. De Molen, Emelisse en nog wat andere brouwerijen werden steeds populairder. Deze nieuwe brouwerijen maakten bierstijlen als IPA en Stout. Langzaamaan werden ook steeds meer brouwerijen opgericht die dit soort bieren begonnen te brouwen, vanaf 2015 zie je steeds meer kleine brouwerijen op het toneel verschijnen en zij maken bijna allemaal craft beer.

Bekijk alle Nederlandse bieren

De Nederlandse brouwerijen die pakweg de laatste 3 jaar naam maken in het buitenland zijn vrijwel allemaal ook pas rond die tijd opgericht, vaak pas pas later. De Moersleutel is net 6 jaar geworden, Frontaal, Tommie Sjef en Folkingebrew zelfs pas 5 jaar. Als je deze 4 brouwerijen op een rij ziet, zal het je meteen opvallen dat geen van deze brouwers bekend staan om hun crispy pilsners. Nee, deze brouwers maken dikke Stouts, volle IPA’s en Tommie Sjef staat bekend om de retegoeie wilde bieren. Allemaal craft beers en Moersleutel en Frontaal hebben iedere maand meerdere nieuwe bieren uit de ketels stromen. Een ander ding waar de meeste craft-brouwers om bekend staan, héél veel nieuwe bieren. Ieder jaar 50 nieuwe bieren is tegenwoordig vrij normaal geworden, waar brouwerijen die al decennia bestaan vaak minder dan 10 bieren brouwen. Orval krijgt het zelfs voor elkaar om nog altijd 1 bier te brouwen.

Nou, niemand eigenlijk. Beide soorten hebben hun eigen charme. Nou heb ik zelf wel een voorkeur, maar dat komt meer doordat ik graag heel veel verschillende stijlen proef. De variatie bij craft beers is nou eenmaal een stuk groter dan die bij de speciaalbieren. Al word ik zo nu en dan ook heel vrolijk van een mooie Belgische tripel (gratis tipje, kies die met het lelijkste etiket, dat is vaak de lekkerste) of een halve liter Duitse weizen. 

Er is natuurlijk ook niet echt een strijd bezig, er hoeft dan ook geen winnaar te zijn. Het belangrijkste vind ik vooral dat bierliefhebbers moeten blijven proberen. Schrijf iets niet op voorhand al af omdat je ooit iets uit die stijl op hebt wat je niet aan stond. Ontdek je eigen smaak en blijf vooral proeven!